Pleszew i okolice / Dobrzyca
Dwory: d1708. Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy
Pałac w Dobrzycy zbudowany został w końcu XVIII w. przez architekta Stanisława Zawadzkiego dla Augustyna Gorzeńskiego, właściciela dóbr dobrzyckich, w miejscu zaniedbanego XVI-wiecznego zamku, sięgającego historią w wiek XIV, z częściowym wykorzystaniem jego murów. Ujednolicono bryłę budowli, od pd.-wsch. dostawiono czterokolumnowy portyk tworząc paradne wejście. Dodano reprezentacyjną klatkę schodową, a wszystkie pomieszczenia wyposażono we wspaniałe dekoracje malarskie braci Antoniego i Franciszka Smuglewiczów oraz Roberta Stankiewicza. Wystroju dopełniały mozaiki parkietowe, obrazy ścienne, sztukaterie Michała Ceptowskiego i meble królewskie, jak je opisuje siostrzeniec właściciela, Adam Turno.

Tworzące kąt prosty skrzydła pałacu nasunęły niektórym myśl, że może to być symbol wolnomularski (przez skojarzenie z węgielnicą (kątownikiem murarskim) - Antoni Gorzeński był masonem). Jednakże symbolem masonów jest nie sama węgielnica, lecz jej połączenie cyrklem, którego w założeniu pałacu dopatrzyć się nie sposób, chociaż np. wytyczenie ścieżek od obu skrzydeł pałacu do groty i zaznaczenie tejże niewielkim budynkiem na powierzchni byłoby łatwe, tanie i stworzyłoby cyrkiel idealny. Nie ulega też wątpliwości, że budynek stoi na fundamentach pamiętających czasy, gdy o wolnomularstwie nikomu się jeszcze nie śniło.

Pałac położony jest w północnej części romantycznego parku o pow. 9,2 ha. Nieopodal stoi oficyna, a na sztucznej wyspie jednego ze stawów - monopter. Jest też panteon (miniatura rzymskiego) z podziemiami i grota, uważana za miejsce zgromadzeń loży masońskiej.

Obecnie w pałacu mieści się muzeum administrowane przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego (od 2009 Muzeum Ziemiaństwa).

Unikalną cechą dobrzyckiego pałacu są dekoracje wnętrz - iluzjonistyczne freski z przełomu XVIII i XIX wieku - zachowane w prawie wszystkich salach. Sale parteru pełniły pomieszczeń prywatnych. Znajdują się tutaj sypialnie, garderoba, salonik z kominkiem i salon dzienny ozdobiony pejzarzem fantastycznym. Na piętro prowadzi reprezentacyjna klatka schodowa.
Pomieszczenia piętra miały charakter reprezentacyjny. Obejrzeć można:

  • salę narożną, tzw. bibliotekę (wystawa stała dziejów dobrzyckiego Bractwa Strzeleckiego, istniejącego od roku 1802),
  • salę balową z olbrzymim żyrandolem,
  • salę egipską,
  • salon ze sztukaterią Michała Ceptowicza oraz
  • salonik groteskowy.

    Wystrój wnętrz odpowiada gustom i zainteresowaniom artystycznym właścicieli, Aleksandry i Augustyna Gorzeńskich, będących niewątpliwie współprojektantami dekoracji.

    Park pałacowy w Dobrzycy
    Park przy pałacu w Dobrzycy wzmiankowany był na piśmie już w roku 1667 - wzmianka wspomina o ogrodzie włoskim. Obecny powstał wraz z nowym pałacem w latach 1795 - 1800. Zaprojektował go ogrodnik Giencza z Lipska, nadzór nad realizacją projektu sprawował Lange. Był parkiem krajobrazowym angielskim o cechach założenia romantycznego i asymetrycznym układzie. Przy projektowaniu parku udział miał zapewne Augustyn Gorzeński - w założeniu wyraźne są elementy związane z zainteresowaniami właściciela sztuką starożytną i jego związkami z masonerią. Gorzeński przywiózł też do parku ze swoich europejskich podróży wiele drzew i krzewów.
    Około połowy XIX wieku dokonano nowych nasadzeń. W 1896 roku, gdy właścicielami Dobrzycy byli Czarneccy park został ogrodzony murem. Na początku lat 60–tych ub. w. zeszpecono układ parku poprzez nasadzenia zupełnie doń nie pasujące, głównie topoli.
    Pałac położony jest w północnej części parku (tj. od strony bramy wjazdowej). Nieopodal niego znajduje się oficyna w ogrodzie (domek ogrodnika), zwana tak dla odróżnienia od nieistniejącej dziś oficyny bramnej. W głębi parku wznosi się panteon - miniaturka rzymskiego. Wzniesione w pobliżu, lecz już poza terenem parku, stajnie cugowe nie zachowały się.
    W układzie parku istotną rolę odgrywają wody. Przez pn. część parku przepływa strumień Patoka (dopływ Lutyni) stanowiąc na pewnym odcinku jego naturalną granicę. Przy wsch. granicy parku biegnie rów łączący się dalej ze strumieniem. W parku są cztery stawy. Największy z nich fragmentem linii brzegowej okala pałac. Na sztucznej wyspie tegoż stawu wzniesiono monopter - niewielki okrągły budynek bez ścian z kolumnadą wspierającą dach. Drugi staw znajduje się w pn.-- wsch. części parku. Ma dwie zatoki. Na skraju jednej z nich utworzono sztuczną grotę. Istniejące niegdyś po drugiej stronie stawu sztuczne ruiny zostały zniszczone w latach 60-tych. ub. w. Na łące nad stawem zobaczyć można XIX-wieczną rzeźbę ogrodową zwaną Babą z kamienia.
    Współcześnie powierzchnia parku wynosi 9,21 ha, w tym wody stanowią 1,01 ha. Jego pełną ewidencję przeprowadzono w 1985 roku. Dominującymi gatunkami są klon pospolity, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, grab pospolity, jawor; występują też wiąz polny, dąb szypułkowy, kasztanowiec i buk pospolity. Z gatunków obcych znaleźć można platan klonolistny, cypryśnik błotny, skrzydłoorzech kaukazki i katalpę bignoniową.
    Na terenie parku znajduje się 31 drzew pomnikowych ujętych w rejestrze pomników przyrody. Niedalego wejścia, z lewej strony, uwagę przyciąga olbrzymi platan klonolistny, być może największy w Wielkopolsce (posadzony zapewne ok. 1735, obwód pierśnicy 9,60 m, wysokość 27 m). Pomiędzy pałacem a oficyną rośnie drugie unikatowe drzewo: paklon (klon polny) o obwodzie 5 m., najstarszy w Polsce.Posadzony zapewne ok. 1735, obwód pierśnicy 9,60 m, wysokość 27 m.

    [Data utworzenia: brak informacji]


    d17080. Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy [wybrane]

    Powiązania 
    Zobacz: Zdjęcia zespołu pałacowego: [wszystko], [wybrane], pałac: [wszystko], [wybrane], pałac z zewnątrz: [wszystko], [za dnia], [nocą], wnętrza pałacowe: [wszystko], [wybrane], sala balowa: [ogólne] i żyrandol, przedpokoje, klatka schodowa, westybule, salon z pejzażem, salon z amorkami, salonik groteskowy, sala ze sztukateriami i [pozostałe] oraz park: [wszystko], [wybrane], platan, paklon, monopter, panteon, oficyna, grota i [pozostałe] zdjęcia parku.
    Linki zewn.: Wikipedia, muzeum.
    Literatura: DiP str. 85, 155 str. 33, AZA str. 211, Lit. 6.2, Lit. 6.3, Lit. 9.8. str. 155.