![]()
Pozostałe: vxS50. Bizantyjskie cerkiewki w Nesebyrze
Niewielkie murowane kościółki z V-XIV w. budowane z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły. Niektóre z nich znajdują się w ruinie (Hagia Sophia), inne pełnią do dnia dzisiejszego funkcje świątynne, muzealne lub inne. Podczas pobytu w Nesebyrze Roweromaniak osiem z nich:| kxS50. | Kościół Mądrości Bożej w Nesebyrze (prawosławny, ruiny) |
| kxS51. | Kościół Chrystusa Pantokratora w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS52. | Kościół św. Jana Chrzciciela w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS53. | Kościół Najświętszego Zbawiciela w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS54. | Kościół św. Stefana w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS55. | Kościół św. Teodora w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS56. | Kościół Archaniołów Michała i Gabriela w Nesebyrze (prawosławny) |
| kxS57. | Kościół św. Jana w Nesebyrze (aliturgetos, prawosławny) |
Kościół Mądrości Bożej w Nesebyrze (prawosławny, ruiny)
[Stara katedra] Ruiny największego[1] z kościołów starego Nesebyru (25,5 na 13 metrów[2]), trójnawowej bazyliki, murowanej z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły. Nawa główna zakończona jest półokrągłą absydą i oddzielona od naw bocznych filarami (po pięć filarów ustawionych w rzędzie po obu stronach nawy głównej). We frontowej części budynku znajdował się charakterystyczny dla kościołów bizantyjskich przedsionek zwany narteksem. Ściany wewnętrzne były otynkowane i pokryte freskami, na piętrze - mozaikami z kolorowych kamieni. Dwuspadowy dach nie zachował się. Kościół wzniesiono na przełomie V/VI w., a jego obecny kształt pochodzi z okresu rozbudowy w wieku IX. W średniowieczu świątynia miała rangę katedry. W 1257 r. kościół obrabowali Wenecjanie i do dnia dzisiejszego wiele elementów z jego wyposażenia znajduje się w weneckim kościele San Salvator. Budynek opuszczono w XVIII w.
Kościół Chrystusa Pantokratora w Nesebyrze (prawosławny)
Pochodzący z przełomu XIII/XIV w., jeden z najlepiej zachowanych, znany z przepychu dekoracji zewnętrznej. Murowany na planie prostokąta z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły, z przedsionkiem (narteks) od frontu i częścią centralną (naos) zakończoną trzema półokrągłymi niszami na ołtarze, złączonymi bokami i tworzącymi jedną większą absydę. Naos przykryty jest łukowatym sklepieniem w kształcie krzyża, z ośmiokątną kopułą w przecięciu jego ramion, wspartą na czterech kolumnach. Nad przedsionkiem wznosiła się wieża dzwonnicy, obecnie zrujnowana, do której wiodły schody wycięte w ścianie oddzielającej przedsionek od części centralnej kościoła. Fasady budynku rozczłonkowane zdobienimi (m. in w formie ślepych łuków), tworzącymi charakterystyczne wzory. Wnętrza zdobione były freskami, z których zachowały się jedynie niewielkie fragmenty. Wymiary świątyni wynoszą 16 na 6,7 m. W cerkwi mieści się dzisiaj galeria sztuki artystów bułgarskich.
Kościół św. Jana Chrzciciela w Nesebyrze (prawosławny)
Pochodzący z XI w., jeden z najlepiej zachowanych w Nesebyrze, typowy przykład budowli przejściowej pomiędzy formą bazyliki a formą opartą na planie krzyża. W budynku wyraźnie wyodrębniają się dwie poprzeczne nawy sklepione półokrągło, uzupełnione do planu prostkąta wyraźnie niższymi partiami w narożnikach kościoła - pozostałościami bocznych naw bazyliki. Na przecięciu naw wzniesiona jest wsparta na czterech kolumnach kopuła; brak jest przedsionka. Kościół ma rozmiary 14 na 10 metrów. Wzniesiono go z łupanego kamienia, stosując ceramiczne elementy ozdobne jedynie nad wejściem, w obramowaniach okien i gzymsach, a naprzemienny układ warstw cegły i kamienia tylko w murze kopuły. Kościół był niegdyś tynkowany z zewnątrz. Wewnątrz, na części ścian, zachowały się freski pochodzące z XIV i XVI-XVII w. Część centralna zakończona jest trzema półokrągłymi absydami przeznaczonymi na ołtarze. W cerkwi mieści się dzisiaj galeria sztuki.
Kościół Najświętszego Zbawiciela w Nesebyrze (prawosławny)
Jednonawowy z absydą, pochodzący z 1609 r., jeden z najmniejszych kościołów Nesebyru (wymiary 11,7 na 5,7 m), znany z fresków zdobiących wnętrze i przedstawiających sceny z życia Chrystusa i Matki Bożej. Znajdujący się niegdyś w kościele nagrobek bizantyjskiej księżniczki, przeniesiony został do muzeum archeologicznego. Kościół jest zdekonsekrowany i pełni dzisiaj funkcje muzealne.
Kościół św. Stefana w Nesebyrze (prawosławny)
[Nowa katedra] Trójnawowa bazylika z przełomu X/XI w. z trzema półokrągłymi absydami i obszernym przedsionkiem. Kościół zbudowano z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły. Był wielokrotnie przebudowywany, pełnił niegdyś funkcję katedry (po kościele Hagia Sofia). Wewnątrz zachował się malowany ikonostas z XVI w., tron prałata, ambona z XVIII w. oraz freski (w tym na sklepieniu przedstawienie MB z Dzieciątkiem w otoczeniu archaniołów - pamiątka po pierwotnym tytule świątyni - kościół pw. Matki Boskiej). W przedsionku kościoła zobaczyć można fresk przedstawiający Sąd Ostateczny - typowy motyw przy wejściu do cerkwi prawosławnej. Wymiary bazyliki (części centralnej budynku bez przedsionka) wynoszą 12,1 na 9,5 m. Cerkiew pełni obecnie funkcję muzeum (oddział m. archeologicznego).
Kościół św. Teodora w Nesebyrze (prawosławny)
Niewielki, jednonawowy z przedsionkiem (narteks), zbudowany w XIII w. z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły. Z okresu budowy zachowały się fasady północna i wschodnia, dwie pozostałe i dach pochodzą z czasów późniejszych. Kościół ma wymiary 8,7 na 4,15 m i mieści obecnie galerię sztuki.
Kościół Archaniołów Michała i Gabriela w Nesebyrze (prawosławny)
Pochodzący z XIII w., jednonawowy z przedsionkiem, typowy dla architektury cerkiewnej tego okresu w Nesebyrze, wzniesiony z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły. Nad częścią centralną nakrytą prostopadłym do nawy łukowatym sklepieniem wznosiła się kopuła (niezachowana do dnia dzisiejszego), nad przedsionkiem wieża dzwonnicy. Fasady rozczłonkowane sklepionymi łukowo niszami, z łukami zdobionymi trzema rzędami zielonych płytek ceramicznych. Część ołtarzowa trójdzielna, przedsionek duży (o szerokości równej 40% długości nawy, zajmuje dwa z siedmi segmentów dłuższej fasady koscioła). Budynek ma 14 m długości i 5,2 m szerokości.
Kościół św. Jana w Nesebyrze (aliturgetos, prawosławny)
Trójnawowy z przedsionkiem (narteks), zbudowany w XIV w. z ułożonych naprzemiennie warstw białego kamienia i czerwonej cegły, stanowi szczytowe osiągnięcie średniowiecznej architektury sakralnej Nesebyru. Nawy zakończone półokrągłymi absydami ołtarzowymi (absyda środkowa jest znacznie większa od absyd bocznych). Podział na nawy jest zaakcentowany łukowymi sklepieniami, osobnymi dla każdej z naw. Sklepienia naw bocznych przecięte są dodatkowym sklepieniem prostopadłym do kierunku naw i wyższym od nich, tworzącym wraz ze sklepieniem nawy środkowej symbol krzyża, w centrum którego wznosiła się wieżyczka kryta kopułą i wsparta na czterech marmurowych kolumnach. Fasady rozczłonkowane ślepymi niszami z łukowymi sklepieniami, bogato zdobione. Budynek ma wymiary 18,5 na 10 metrów i wielkością ustępuje jedynie starej katedrze. Kościół nie był nigdy konsekrowany (stąd przydomek aliturgetos - niepoświęcony), jednak wg niektórych źródeł odbywały się w nim nabożeństwa. Świątynia zawaliła się podczas trzęsienia ziemi w 1911 r. i jest dzisiaj ruiną, częściowo zrekonstruowaną i zabezpieczoną przed dalszym niszczeniem.
| [Data utworzenia: 04 stycznia 2014] |
| vxS500. Bizantyjskie cerkiewki w Nesebyrze [wybrane] |
Przypisy:
[1] Większa była zniszczona jeszcze w średniowieczu bazylika MB Eleusa, leżąca jednak poza miastem; większy jest też współczesny (XIX w.) kościół Wniebowzięcia NPM.
[2] Niektóre (stare) źródła podają wymiary 26 na 20 m (a więc większe, niż MB Eleusa), jednak, zdaniem Roweromaniaka, już na pierwszy rzut oka błędnie.
Powiązania
Zobacz: Zdjęcia z Nesebyru: [wszystko], [wybrane], [w Nesebyrze], cerkwie ([wszystko], [wybrane], Chrystusa Pantokratora, św. Jana Chrzciciela, św. Stefana, Archaniołów Michała i Gabriela, św. Jana, [inne]) oraz muzeum arch., pomnik i [pozostałe] zdjęcia miasta.
Linki zewn.: Wikipedia [en], unesco.