Wieś ok. 4 km na pn. od Żerkowa, wzmiankowana w dokumentach od 1392 jako część dóbr żerkowskich (dawna nazwa: Śmiłów). Początkowo własność Górków, w XVIII w. Radomickich, od których w drodze dziedziczenia przeszła na Gorzeńskich. Od końca XIX w. do II wojny światowej właścicielami byli Chełkowscy. Dzisiejszy Śmiełów znany jest głównie z pałacu
Gorzeńskich, mieszczącego obecnie Muzeum Adama Mickiewicza.
Klasycystyczna budowla, jedna z najwspanialszych wielkopolskich rezydencji magnackich. Zespół został zaprojektowany w końcu XVIII w. jako jednolita całość przez Stanisława Zawadzkiego dla Andrzeja Gorzeńskiego.
Klasycystyczna budowla, jedna z najwspanialszych wielkopolskich rezydencji magnackich, zaprojektowana w 1797 r. przez Stanisława Zawadzkiego dla Andrzeja Gorzeńskiego, ówczesnego dziedzica Śmiełowa. Zespół pałacu składa się korpusu głównego o charakterze klasycystycznej willi, piętrowego, poprzedzonego jońskim portykiem wielkiego porządku, dwóch ćwierćkolistych galerii oraz usytuowanych na końcach galerii oficyn, krytych łamanymi dachami typu krakowskiego. Wnętrza ozdobiono sztukateriami autorstwa Michała Ceptowskiego i malowidłami braci Antoniego i Franciszka Smuglewiczów.W latach okupacji pałac był w rękach niemieckich. Nowi "właściciele" zniszczyli oryginalny wystrój sztukatorski i malarski uznając go za obcy ideowo i polecając skucie ścian do gołej cegły. W 1945 pałac został splądrowany i zdewastowany[1], po wojnie mieścił szkołę. Od 1970 jest własnością Muzeum Narodowego w Poznaniu. Pałac otwarto do zwiedzania w roku 1975, po 5-letnim remoncie; obecnie mieści się w nim Muzeum Adama Mickiewicza.
Pałac leży w sporym (14 ha) parku krajobrazowym. Wraz z pałacem zaprojektowano i wzniesiono również zabudowania gospodarcze, z których do dnia dzisiejszego przetrwały spichrz i stajnia.
Adam Mickiewicz odwiedził Śmiełów w połowie sierpnia 1831, podczas pobytu w Wielkopolsce, mającego na celu jakoby przedarcie się do powstańców. Wieszcz przebywał w Wielkopolsce kilka miesięcy goszcząc w różnych rezydencjach szlacheckich. W rzeczywistości, jak to określił jeden z historyków, zajmował się głównie "bałamuceniem szlachcianek". Tradycję mickiewiczowską w Śmiełowie stworzyli Chełkowscy - to dzięki nim Śmiełów jest szeroko znanym ogółowi "miejscem związanym z Mickiewiczem": utworzyli izbę pamięci w pałacu i wznieśli w parku pomnik Mickiewicza, zniszczony podczas wojny przez Niemców.
Pałacowy park (14 ha) powstawał równocześnie z budynkiem, na miejscu wcześniejszych ogrodów. Nadano mu formę parku angielskiego i poszerzono jego rozmiary. Na miejscu ogrodu jest dzisiaj ogródek Zosi z rzeźbą Żniwiarka Stanisława Jackowskiego (1930). W parku rośnie ok. 100 gatunków drzew i krzewów. Zachowała się aleja lipowo-grabowa oraz liczne pomnikowe drzewa. W roku 1970 wzniesiono nad brzegiem Lutyni pomnik Adama Mickiewicza; wcześniejszy, wzniesiony przed wojną przez Chełkowskich, zniszyli Niemcy. Założenie wykorzystuje w pełni walory widokowe okolicy: panoramy z okien pałacu nie są niczym przesłonięte a i sama budowla wspaniale wygląda z okolicznych wzgórz. Brak jest jednak typowej dla podobnych założeń ciągnącej się po horyzont osi głównej (jak np. w Rogalinie czy Czerniejewie) - dojazd jest z boku.| [Data utworzenia: 04 września 2013] |
d1705. Zespół pałacowy w Śmiełowie
|
Przypisy:
[1] Roweromaniak nie znalazł odpowiedzi na pytanie o sprawców zniszczenia pałacu, co sugeruje, że mogli to być Rosjanie lub Polacy.
Powiązania
Adm.: gmina Żerków, powiat jarociński, województwo wielkopolskie.
Zobacz: Zdjęcia zespołu pałacowego w Śmiełowie: [wszystko], pałac oraz park.
Mapa: [WZKart] 73b (78-76).
Link zewn.: Wikipedia.
Literatura: DiP str. 385, 155 str. 212, AZA str. 243, Lit. 2.12. str. 258, Lit. 6.24, Lit. 9.3. str. 48.
