Poznań / Ostrów Tumski
k1411. Kościół Wniebowzięcia NPM (kolegiacki)
Najstarszy nieprzebudowany kościół poznański; kolegiata, wzniesiona w I poł. XV w. dla nowopowstałego kolegium kanonickiego (1431-44 Hanusz Prus, szczyt zach. 1445 Jan Lorek, sklepienia 1444-47 Nikolas z synem). Konsekrowany w 1448 r. Przy kościele stoi kolumna z figurą MB, przeniesiona z placu katedralnego.
Z przyczyn dzisiaj nieznanych w 1444 r. prace prowadzone przez mistrzów pomorskich przerwano powierzając dokończenie prac budowniczym miejscowym. Zarówno forma budynku jak też fundamenty ścian zewnętrznych sugerują, iż kościół miał być pierwotnie dłuższy: szczyt zach. jest wyraźnie dostawiony, a jego posadowienie znacznie słabsze od ścian bocznych i zdaje się być tymczasowe. Prowizorka jednak przetrwała i mamy dziś na poznańskim Ostrowie Tumskim gotyckie pół kościoła - świątynia wygląda jak prezbiterium odcięte od większej całości.
Nieumiejętne wykonanie sklepień spowodowało konieczność remontu już w 1595 r., w 1727 remontowano ponownie sklepienia (częściowo zawalone) i obejście prezbiterium. Kapituła jednak wyraźnie zaniedbywała kościół i w czasach zaborów stan budynku był już tak zły, iż kilkukrotnie omal nie nakazano rozbiórki. Świątynię ocaliły walory architektoniczne budowli dostrzeżone przez dwór pruski i władze administracyjne. W latach 1859-62 kościół wyremontowano, kolejne (mniejsze) prace przeprowadzono w 1890 i 1928 r.
Po II wojnie światowej kościół przez pewien czas był czynny, jednak później zamknięto go ze względu na stan techniczny budynku. W ostatnich latach wzmocniono konstrukcję budowli, jednak świątynia nadal jest zamknięta i możliwa do zwiedzenia jedynie przy szczególnych okazjach.
Miejsce, na którym w średniowieczu wzniesiono kościół już wówczas było dla Polski historyczne: w czasach piastowskich istniało tam palatium książęce i najstarsza katolicka świątynia w Polsce - kaplica Dąbrówki. Od kilku lat w bezpośrednim sąsiedztwie prowadzone są prace wykopaliskowe mające określić położenie pallatium i kaplicy. Szefowa projektu - pani prof. Kóčka-Krenz - zabiega o możliwość przeprowadzenia badań również wewnątrz kościoła.
Najciekawszym elementem wnętrza są gotyckie sklepienia prezbiterium. Obecne wyposażenie kościoła jest skromne. Freski, witraże i ołtarz powstały w 1954 r. i są dziełem WacławaTaranczewskiego.
12 lipca 2008 r. prasa poznańska podała, iż ołtarz przygotowany przez artystę dla kościoła NMP i w nim się wcześniej znajdujący został przez biskupa poznańskiego przekazany kościołowi św. Anny, co spotkało się ze sprzeciwem tak historyków sztuki, jak też syna artysty.
[Data utworzenia: brak informacji]

 
2003. Kościół Wniebowzięcia NPM (kolegiacki)

Powiązania 
Zobacz: Zdjęcia kościoła[wszystko], [z zewnątrz], [wnętrze] oraz kolumnę MB przy kościele.
Literatura: AZA str. 231, HKP str. 66, PPZ str. 33, RZA str. A2, Lit. 9.3. str. 157.
Rejestr zab.: A-153 z dnia 14/02/1930.