Wykopaliska na miejscu najstarszego w Polsce klasztoru cysterskiego. Cystersi przybyli do Łekna z Altenbergu pod Kolonią zapewne w latach 40-tych XII w. czyli wcześniej, niż do Jędrzejowa. Klasztor dla zakonu ufundował w 1153 r. Zbylut z rodu Pałuków. W momencie fundacji cystersi otrzymali trzy wsie: Rgielsko, Straszewo i Panigródz oraz dawny gród łeknieński (jako miejsce na klasztor) z przyległościami (zapewne również z Tarnowem Pałuckim) i osadę targową z karczmą. Gród wznosił się na lewym brzegu Jeziora Łeknieńskiego, osada targowa (dzisiejsze Łekno) - na prawym. W grodzie był kościół - niewielka kamienna rotunda - jedna z najstarszych kamiennych świątyń w Polsce. Cystersi wznieśli w miejscu rotundy niewielki kościół klasztorny - oratorium, który rozbudowali na przełomie XIII/XIV w., tworząc dużą na owe czasy świątynię (długość 42 m, szerokość 14 m). Budowla stała jednak na niestabilnym gruncie i na początku wieku XIV zaczęła się walić. Mnisi wznieśli wówczas siedem reperacyjnych przypór łukowych, co jednak nie zapobiegło katastrofie. Kościół funkcjonował jeszcze do końca XIV w., a jego zły stan był jedną z głównych przyczyn translokacji klasztoru do Wągrowca. W Łeknie nie zbudowano typowego dla cystersów klasztoru: prostokątnego zespołu o zabudowie wokół wewnętrznego dziedzińca - wirydarza.
